Haksız Tahrik

Haksız tahrik hemen her ülkenin ceza hukuku sisteminde bulunan bir cezada indirim sebebidir. Ceza hukuku, suç işleyen kişiyi içinde bulunduğu psikolojik durumdan bağımsız ve salt objektif açıdan değerlendirmez. Failin suç işlerken içinde bulunduğu zihni ve psikolojik durum da cezai yaptırımının belirlenmesinde etkilidir. Suç teşkil eden fiilin gerçekleşmesinde faili harekete geçen sebepler ve failin ruh hali de irdelenir. Nitekim Türk Ceza Kanunu madde 29’da yer alan düzenleme şu şekildedir:

“Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine 18 yıldan 24 yıla ve müebbet hapis cezası yerine 12 yıldan 18 yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.”

Failin içinde bulunduğu durumun hayatın olağan akışına aykırı olduğu hallerde iradesinde birtakım değişiklikler olabilmektedir. Yöneltilen fiilin hayatın olağan akışına uygun olmayıp, hiddet ve şiddetli bir tesir bırakması gerekir. Zira, kanuni tanıma göre; hiddet veya şiddetli elemin etkisiyle işlenilen suçlarda haksız tahrik uygulanabileceği bildirilmiştir. İşbu hiddet ve şiddet deyimi çeşitli doktrin görüşlerinde ve Yargıtay kararlarında farklı yorumlanmıştır. Çoğunluklu görüşe göre; kişinin tahrik edici bir fiil karşısında buhrana kapılıp hiddetle hareket etmesiyle haksız tahrikten bahsedilebileceği savunulmuştur.

Haksız Tahrike Örnekler

Bir kişinin kendisine karşı işlenen suçun yarattığı öfkenin etkisinde kalarak suç işleyene yönelik karşı suç işlemesi haksız tahrikin en tipik örneğidir. Nitekim İstanbul ceza avukatı olarak uygulamada en sık karşılaştığımız örnek, kendisine hakaret edilen veya yaralama suçu işlenen mağdurun bu suçları işleyene karşı yaralama suçu işlemesi haksız tahrik altında suç işleme olarak kabul edilecektir. Bunun dışında Yargıtay konuta izinsiz girme şeklindeki eylem için haksız tahrik hükümlerinin uygulanması gerektiği savunulmuştur. Nitekim, başkasının evine izinsiz girmek hayatın olağan akışına aykırı bir durum olduğundan kişiler için ruhsal tepki yaratacak bir durumdur. Doğal işleyen bir süreçte birdenbire oluşan aykırılıkların bıraktığı etkilerin tesiriyle yöneltilen eylemler haksız tahrik olarak kabul edilebilecektir.

Korku, şaşkınlık, heyecan, öfke gibi duygular kişilerin irade hakimiyetini kaybetmesine neden olabilir. Kendisine haksızlık yapılan kimse bu duygulardan birine kapılıp, tahrik olup intikam duygusuyla hareket edebilir. Kanuni tanıma göre de; ‘’haksız tahrik altında hukuka aykırı bir fiil işleyen fail öfkeyle veya şiddetli bir elemin tesiriyle’’ yöneltilen eylemler haksız tahrik hükümlerinin uygulanmasını sağlayacaktır. Öfke ve şiddetli bir eleme sebep olan haksız fiil, failin ruhsal durumunda değişiklik yaratacak nitelikte olmalıdır. Öte yandan haksız fiilin yol açtığı hiddet ile suç arasında nedensellik bağı bulunmalıdır. Zira failin haksız eylem sonucu hiddet ve şiddetli elem etkisinde olmayıp soğukkanlı bir şekilde karşılık verdiği hallerde haksız fiilden bahsetmek mümkün olmayacaktır.

Haksız Tahrik Hükümlerinin Uygulanmayacağı Haller

• Haksız tahrik hükümleri, varsayıma dayanan eylemlerde uygulanmaz. Fail, kendisine karşı haksız bir fiil yöneltileceği zannıyla bir suç işlerse haksız tahrik nedeniyle ceza indiriminden söz edilemez. Dolayısıyla; haksız tahrik hükümlerinin uygulanabilmesi için somut bir haksız fiilin varlığı aranır.
• Tahrik eden kişiyle, tahrik olan kişinin gerçekleştirdiği suçun mağduru farklı kişiler ise haksız tahrik hükümleri uygulanamayacaktır.
• Taksirli suçlarda haksız tahrik hükümlerinin uygulanıp uygulanamayacağı doktrinde tartışmalı olsa da Yargıtay’a göre taksirli suçlarda haksız tahrik hükümleri uygulanamaz.

Haksız Tahrik İndirimi

Türk Ceza Kanunu haksız tahrikin var olduğu hallerde cezai yaptırımda indirim uygulanabileceğini öngörmüştür. Haksız tahrikin varlığı kabul edildiğinde yapılacak ceza indirimi şu şekilde olacaktır:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis => 18 – 24 yıl arası hapis cezası,
• Müebbet hapis => 12 – 18 yıl arası hapis cezası,
• Diğer hapis cezaları => %25 – %75 arası ceza indirimi.

Eğer kişi müebbet yerine süreli hapis cezası aldıysa hakim %25 – %75 arasında ceza indirimi yapacaktır. Örneğin sanık 10 yıl hapis cezası alıysa ve hakim haksız tahrik altına suçun işlendiğine kanaat getirdiyse, bu durumda indirim sonrası sanığın cezası 2.5 yıl ile 7.5 yıl arasında bir hapis cezası olacaktır.